Yapı Kayıt Belgesinin İptali, Ülkemizde 3194 Sayılı İmar Kanunu’na eklenen geçici 16. Madde ile imar barışı süreci başlamıştır. Bu süreç ile ruhsatsız ve ruhsata aykırı olarak yapılan yapıları kayıt altına almak, vatandaş ile devleti uzlaştırmayı amaçlanmıştır. İmar barışına başvuru yapan kişilere, yapı kayıt belgesi verilmiştir. Ancak yapı kayıt belgesine başvuru süreci tamamen başvuru sahibinin beyanına göre şekillenmiş, başvurucu sürecinde idareler tarafından hiçbir denetim yapılmamıştır. Bunun sonucuna da vatandaşlar bilerek veya bilmeyerek imar barışı kapsamına girmeyen yapılar için de yapı kayıt belgesi almışlardır. Sonrasında ise Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüklerince yapılan denetimlerde, imar barışı kapsamına girmeyen yapılar için alınmış yapı kayıt belgeleri iptal edilmiş, başvuru sahiplerine idari ve cezai yaptırımlar uygulanmıştır.

Bu yazımızda imar barışı kapsamına girmeyen yapılar, yapı kayıt belgesinin iptali süreci ve iptalden sonra başvurulabilecek hukuki yollar hakkında bilgi verilecektir.

İmar Barışından Faydalanamayacak Yapılar

Yapı Kayıt Belgesi Belgesi Verilmesine İlişkin Usul ve Esaslar Tebliği’ne göre imar barışından faydalanamayacak yapılar şu şekildedir:

1. 31/12/2017 tarihinden sonra yapılmış olan yapılar
2. Üçüncü kişilere ait özel mülkiyete konu taşınmazlarda bulunan yapılar
3. Kesinleşmiş planlar neticesinde sosyal donatı alanı olarak belirlenmiş ve Maliye Bakanlığınca aynı amaçla değerlendirilmek üzere ilgili kurumlara tahsis edilmiş
4. Hazineye ait taşınmazlar üzerinde bulunan yapılar
5. 2960 sayılı Boğaziçi Kanunu’nda tanımlanan Boğaziçi sahil şeridi ve öngörünüm bölgesi içinde Kanuna ekli kroki ile listede sınır ve koordinatları gösterilen alanda bulunan yapılar
6. İstanbul tarihi yarımada içinde Kanuna ekli kroki ile listede sınır ve koordinatları gösterilen alanlarda bulunan yapılar
7. 6546 sayılı Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı Kurulması Hakkında Kanunun 2 nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendinde belirlenmiş Tarihi Alanda bulunan yapılar.

Yukarıda sayılan yapılar dışında kalan, 31.12.2017 tarihinden önce inşa edilen ve 31.10.2018 tarihine kadar yapı kayıt belgesi almak için başvurusu yapılan yapılar, imar barışından faydalanabilir.

Yapı Kayıt Belgesinin İptali Süreci

Çevre ve Şehircilik İl Müdürlükleri re’sen veya vatandaşların şikayetleri üzerine yaptıkları incelemelerde, yapı kayıt belgesi iptali sebeplerinden birinin var olduğunu tespit ettikleri durumlarda yapı kayıt belgesini iptal etmektedirler.

Yapı Kayıt Belgesinin İptali Sebepleri Şu Şekildedir:

• Yapının 31.12.2017 tarihinden sonra yapıldığının tespit edilmesi
• İmar barışından faydalanamayacak yapılar için yapı kayıt belgesi alınmış olması
• Yapı kayıt belgesinde beyan edilenden daha büyük/geniş bir yapı yapılmış olması

Arsa ve yapı alanının, beyan edilenden daha büyük olması durumunda hemen yapı kayıt belgesi iptal edilmemekte, eksik bedelin ödenmesi için süre verilmektedir. Bu süre içerisinde bedel ödenmediği takdirde yapı kayıt belgesi iptal edilmektedir. Arsa ve yapı alanının, olandan daha fazla beyan edilmesi, yapı kayıt belgesinin iptali sebebi değildir. Fazla ödenen kısım için Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’ne başvuru yapılarak iade talep edilebilir.

Yapı Kayıt Belgesinin İptal Edilmesinin Sonuçları

Yapı kayıt belgesinin iptalinin ağır sonuçları vardır. Yapı kayıt belgesi iptal edildiği takdirde vatandaş, hem cezai, hem de idari yaptırımlarla karşılacaktır.

Uygulanacak yaptırımlar şu şekildedir:

• Öncelikle yapı tatil zaptı düzenlenerek yapı mühürlenir,
• İmar Kanunu’nun 42. Maddesinin 2. Fıkrasına göre idari para cezası verilir,
• Verilen süre içerisinde yapı yakılmaz veya aykırılık giderilmez ise İmar Kanunu 32. Maddesine göre yıkım kararı verilir.
• Verilen süre içerisinde yapı yıkılmaz ve aykırılık giderilmezse 2. Defa para cezası verilir.
• Yapı kayıt belgesi esas alınarak verilen işyeri açma ve çalışma ruhsatı iptal edilir
• Yapı kayıt belgesi esas alınarak verilen su, elektrik, doğal gaz abonelikleri iptal edilir.
• İdari yaptırımların yanında eğer yapılan kaçak yapı bina niteliğindeyse, “imar kirliliğine neden olma suçu”ndan suç duyurusunda bulunulur ve cezai soruşturma açılır.
• Yine “resmi belgenin düzenlenmesinde yalan beyan” suçundan suç duyurusunda bulunulur ve cezai soruşturma açılır.

Görüldüğü gibi yapı kayıt belgesinin iptali durumunda vatandaşlar hem ağır idari para cezaları ile karşılaşmakta, hem de haklarında savcılık soruşturması açılmaktadır. Ayrıca yapı kayıt belgesinin iptali durumunda, başvuru esnasında ödenen bedel de iade edilmemektedir.

Peki Yapı Kayıt Belgesinin İptali Halinde Hangi Hukuki Yollara Başvurulabilir?

Yapı kayıt belgesinin iptali, bir idari işlemdir. Dolayısıyla bu işlemin iptali için idare mahkemesinde iptal davası açılması gerekir. Yapı kayıt belgesinin hukuka aykırı olarak iptal edildiğini düşünen vatandaşlar, taşınmazın bulunduğu ildeki idare mahkemesine, yapı kayıt belgesinin iptalinin kendilerine tebliğinden itibaren 60 gün içerisinde iptal davası açabilir. Ancak tek başına iptal davası açılması, para cezası ve yıkım kararı gibi idari yaptırımları ve imar kirliliğine neden olma suçundan açılmış ceza soruşturmasını durdurmayacaktır. Bunun için iptal davası açarken mutlaka yürütmenin durdurulması kararı verilmesi de talep edilmelidir.

Yapı kayıt belgesinin iptaline ilişkin davalarda genelde yapının, 31.12.2017 tarihinden önce mi sonra mı yapıldığı konusunda uyuşmazlık çıkmaktadır. Bu uyuşmazlık, yapının yıllara göre uydu fotoğraflarına bakılarak, yapıda keşif ve bilirkişi incelemesi yapılarak, yapı kayıt belgesi alınması esnasında sunulan fotoğrafları karşılaştırarak çözülmeye çalışılmaktadır.